Ostatnia aktualizacja 28 września 2020 przez admin
Trwa Rok Pucheroka w gminie Zielonki. 25 września Centrum Kultury, Promocji i Rekreacji w Zielonkach zorganizowało konferencję naukową „Pucheroki. Tradycja i współczesność” pod patronatem Muzeum Krakowa i Wójta Gminy Zielonki, we współpracy z Muzeum Etnograficznym w Krakowie, jako część projektu „Rok Pucheroka w gminie Zielonki” dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu „Kultura ludowa i tradycyjna”. To już trzecia konferencja przygotowana przez CKPiR poświęcona niematerialnemu dziedzictwu kulturowemu gminy Zielonki – po zorganizowanej na 750-lecie Zielonek i poświęconej Katarzynie Gawłowej w 2010 roku i „Wyspiański wraca do Węgrzc” z 2017 roku. Konferencja odbyła się w Bibicach – uhonorowano też gościa specjalnego, bibiczanina, regionalistę, Pucheroka od lat czterdziestych XX wieku – pana Henryka Banasia – przed bibicką Izbą Regionalną zaśpiewano mu gromkie „Sto lat”. Była to okazja podziękować osobie, dzięki której w sporej mierze zwyczaj Pucheroków przetrwał.
Jako, że Pucheroki były bohaterami konferencji, rozpoczęto od występu grupy przygotowanej przez Elizę Emerlę i Józefa Plewniaka – ubrani w wysokie kolorowe czapy uczniowie, odziani w kożuszki, stukający puchami recytowali oracje. Opiekę merytoryczną nad konferencją sprawowała i prowadziła ją Beata Skoczeń-Marchewka starszy kustosz Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Jak podkreślała na konferencję udało się zaprosić historyków, etnografów, muzealników, animatorów kultury, dzięki którym nakreślono wielopłaszczyznowy i różnorodny obraz zwyczaju, udało się również spojrzeć w przyszłość.
Inicjatywa Roku Pucheroka nawiązuje do przeszłości. 240 lat temu głoszenie przez żaków oracji zostało w Krakowie zakazane i zwyczaj w konsekwencji przeniósł się pod Kraków. Dr Andrzej Szoka, kierownik Działu Tradycji i Folkloru Krakowa z patronującego konferencji Muzeum Krakowa, przedstawił wykład „Z oracją na pueri – miejskie korzenie podkrakowskiego zwyczaju”, gdzie rozpoczynając od średniowiecza przedstawił źródła występowania tradycji krakowskich żaków polegających na odwiedzaniu gospodyń i proszenia o datki. Wprawdzie źródła nie podają jak wyglądali ówcześni pueri, ale podkreślają, że robili wrażenie; a badacz szukał tych wizerunków nie tylko w źródłach krakowskich, ale i w Warszawie, Pradze czy Wiedniu. Pan doktor zakończył wykład przywołując datę 10 sierpnia 1780, kiedy to kuria wydała edykt zakazujący występowania żakom pod kościołami w mieście, odtąd, jak można sądzić, zaczyna się ich kariera pod Krakowem, a w gminie Zielonki nieprzerwanie do dziś.
„Pucheroki w źródłach etnograficznych i ikonograficznych” to wykład prowadzącej konferencję Beaty Skoczeń-Marchewki, która opowiedziała o archiwaliami muzealnych MEK związanych z pucherokami – zdjęciach, jak i również filmach, niemych, ale o wielkiej wartości dokumentacyjnej. Muzeum posiada w swoich zbiorach dwa nieme filmy o pucherokach z lat 40. XX wieku oraz 69 archiwalnych fotografii. Również dzięki ponad 40 akcesoriom związanych ze zwyczajem przechowywanych przez muzeum dowiadujemy się, że pucheroki głównie chodziły w kolorowych czapkach oraz jak wyglądała najbardziej tradycyjna pucha. Wyłania się jednak przede wszystkim obraz tradycji przynoszącej szczęście od domu do domu integrującej sąsiadów.
„Kultywowanie tradycji Pucheroków na przestrzeni 70 lat pracy kulturalno-historycznej Henryka Banasia w Bibicach” to temat wystąpienia Anny Sobczyk, wnuczki pana Henryka. Prócz tła historycznego pani Anna zaprezentowała początki przeglądów Pucheroków oraz inicjatyw i wydarzeń towarzyszących temu obrzędowi począwszy od lat 70-tych XX w. w materiałach zgromadzonych przez Henryka Banasia, ciekawostki i współczesne oblicze tradycji.
O „Roli instytucji kultury i lokalnych działaczy w podtrzymywaniu i popularyzowaniu zwyczaju Pucheroków” opowiedziała Małgorzata Kmita-Fugiel, kierownik Działu Promocji, Informacji i Współpracy CKPiR w Zielonkach. Bazując na dostępnych w Centrum Kultury źródłach i relacjach pani Małgorzata przedstawiła ostatnie dziesięciolecia kultywowania tradycji Pucheroków, któremu udało się przetrwać dzięki regionalistom, centrum kultury w Zielonkach i sołectwu Bibice, które organizowały coroczny przegląd Pucheroków, nauczycieli przygotowujących grupy Pucheroków na przeglądy. Jednak niebagatelne znaczenie mają działania pomiędzy Niedzielami Palmowymi, czyli sposoby, by zwyczaj Pucheroków był znakiem rozpoznawczym, marką (brand hero) gminy Zielonki – stąd realizacja takich pomysłów jak maskotka – lalka Pucheroka, gra planszowa „Pucheroki”, publikacje, gadżety i wiele innych realizowanych przez Dział Promocji, Informacji i Współpracy CKPiR, którym Małgorzata Kmita-Fugiel kieruje, we współpracy z wieloma organizacjami. Przykładowo warsztaty pucherokowe poprzedzające przegląd z 2012 roku spowodowały, że liczba zgłoszonych w przeglądzie pucheroków wzrosła dwu, a nawet trzykrotnie w stosunku do lat poprzednich, warsztaty te odbyły się dzięki projektowi realizowanemu ze Stowarzyszeniem Rozwoju Gminy Zielonki.
Prelekcję „Centrum Dziedzictwa Niematerialnego – przykłady współpracy Muzeum Krakowa z lokalnymi społecznościami” przedstawił drugi przedstawiciel krakowskiego muzeum. Wart rozważenia jest pomysł, który bardzo się spodobał, który poddała właśnie adiunkt z Działu Tradycji i Folkloru Krakowa Muzeum Krakowa Izabela Okręglicka, namawiając do wpisania Pucheroków na listę światowego dziedzictwa niematerialnego UNESCO tak jak krakowskie szopkarstwo. W ramach opisania dobrych praktyk przedstawiała działania, które poprzedziło ten wpis, czyli jak krakowskie szopki po kilkuletnich staraniach znalazły się m.in. na Mauritiusie. Opisała też ideę stworzenia „Centrum Dziedzictwa Niematerialnego”, gdzie takie forum dyskusji ma mieć miejsce, to tam gdzie stacjonowała w XV wieku szpital-instytucja pomocowa dla żaków krakowskich, poprzedzających pucheroków, od którego wykład rozpoczął pan Andrzej Szoka.
Goście konferencji, a byli wśród nich przewodniczący Rady Gminy Zielonki Mirosław Golanko i wicewójt Arnold Kuźniarski, zostawiali wpisy w księdze pamiątkowej, oto kilka cytatów, dziękujemy za wszystkie miłe słowa:
– To lekcja żywej historii naszej Małej Ojczyzny, to żywy pomnik historii i tradycji, wyróżniający wieś Bibice – napisała Eliza Emerla w imieniu Szkoły Podstawowej w Bibicach.
– Za pasję i pomysł, istotny w zachowaniu dziedzictwa kulturowego gminy Zielonki – podziękował przewodniczący Rady Gminy Zielonki Mirosław Golanko.
– Ciekawa konferencja, usłyszałem dużo nowych informacji na temat historii Pucheroków – napisał Krzysztof Olawski, wiceprzewodniczący rady.
– Ciekawa zarówno dla tych, którzy uczestniczyli w tej tradycji od dziecka, jak i dla tych, którzy poznali tradycję pucheroków po przeprowadzeniu się do naszej gminy – napisała radna Anna Leginowicz.
Dyplomami podziękowano nauczycielom zaangażowanym w przygotowanie pucheroków do występów w Gminnym Przeglądzie Pucheroków na przestrzeni lat. Rekordzistkami w ostatnich latach okazały się Ewa Staniszewska i Eliza Emerla. Marek Płachta, dyrektor CKPiR, podziękował również za prace w zespole zadaniowym na Rok Pucheroka sołtysowi Bibic, radnemu gminy Tadeuszowi Łyskowi i Józefowi Plewniakowi oraz Marzenie Gadzik-Wójcik, wiceprzewodniczącej Rady Gminy Zielonki, inicjatorce świętowania Roku Pucheroka, która zaprasza pucheroki do siebie w Kwietną Niedzielę. Podziękowano również paniom z Koła Gospodyń Wiejskich na ręce przewodniczącej koła Joannie Chromniak.Z pewnością Pucheroki okazały się tematem, któremu warto poświęcić konferencję, i na nią zasłużyły. Konferencji towarzyszyła wystawa archiwaliów, występ zespołu Folklove z Jurajską Kapelą Folklorystyczną oraz premiera gry planszowej Pucheroki wraz z jej wersją wielkoformatową.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Kultura ludowa i tradycyjna”.
IO
Więcej zdjęć: tutaj.
Prezentacje w pdf:
“Z oracją na pueri – miejskie korzenie podkrakowskiego zwyczaju“, dr Andrzej Szoka, kierownik Działu Tradycji i Folkloru Krakowa w Muzeum Krakowa,
„Pucheroki w źródłach etnograficznych i ikonograficznych”, Beata Skoczeń-Marchewka, st. kustosz Muzeum Etnograficznego im. S. Udzieli w Krakowie,
„Kultywowanie tradycji Pucheroków na przestrzeni 70 lat pracy kulturalno-historycznej Henryka Banasia w Bibicach”, Anna Sobczyk,
“Rola instytucji kultury i lokalnych działaczy w podtrzymywaniu i popularyzowaniu zwyczaju Pucheroków“, Małgorzata Kmita-Fugiel, kierownik Działu Promocji, Informacji i Współpracy CKPiR w Zielonkach,
„Centrum Dziedzictwa Niematerialnego – przykłady współpracy Muzeum Krakowa z lokalnymi społecznościami”, Izabela Okręglicka, adiunkt, Dział Tradycji i Folkloru Krakowa w Muzeum Krakowa.
 |
 |
|
|
