Ostatnia aktualizacja 28 czerwca 2022 przez IO
Izba Regionalna zyskała kolejny unikatowy obiekt. Mieszkaniec Zielonek Józef Olchawa przekazał do jej zbiorów egzemplarz czasopisma „Tygodnik Illustrowany” z 1907 r., w którym opisano węgrzecki dom Stanisława Wyspiańskiego.
W numerze 46 „Tygodnika…”, datowanym na 16 listopada (a więc na 12 dni przed śmiercią młodopolskiego twórcy), ukazał się artykuł zatytułowany „U Stanisława Wyspiańskiego”, będący relacją z wizyty w domostwie bardzo schorowanego już artysty. Autorem artykułu był Konstanty Srokowski (1878-1935), polityk, dziennikarz i redaktor. Tekst zilustrowano reprodukcją autoportretu Wyspiańskiego z żoną Teodorą oraz trzema unikatowymi fotografiami prezentującymi zarówno duży fragment budynku z zewnątrz, jak i wnętrza zakupionego przez artystę domu w Węgrzcach.
Starania zmierzające do nabycia niewielkiej podkrakowskiej posiadłości rozpoczął Stanisław Wyspiański wiosną 1906 r. Pomogła mu w tym nagroda przyznana przez Akademię Umiejętności za cykl widoków na Kopiec Kościuszki. Mimo to konieczne było zaciągnięcie pożyczki w Kasie Oszczędności miasta Krakowa. Przez pewien czas trwały poszukiwania odpowiedniej nieruchomości, a ostatecznie wybór padł na wiejskie gospodarstwo rolne wraz z domem mieszkalnym w Węgrzcach – wsi leżącej na granicy zaborów austriackiego i rosyjskiego, siedem kilometrów od krakowskiego Rynku. Na przeprowadzkę artysta zdecydował się przede wszystkim ze względu na żonę i dzieci, a także zalecany przez lekarzy odpoczynek z dala od miejskiego zgiełku. Do Węgrzc Wyspiańscy przenieśli się latem 1906 r.
Dom, w którym Wyspiański spędził ostatnie miesiące życia, został wyburzony w 1914 r. na podstawie wojskowych przepisów tzw. rewersów demolacyjnych, nakazujących likwidację zabudowań dla ułatwienia ostrzału z pobliskich fortów podczas I wojny światowej. Obecnie na miejscu zburzonego domostwa stoi granitowy obelisk z pamiątkową tablicą odsłoniętą w 1969 r., gdy mieszkańcy Węgrzc świętowali stulecie urodzin artysty.
Przypomnijmy, że Józef Olchawa przekazał już kilka eksponatów do Izby Regionalnej w Zielonkach. Były to unikalne egzemplarze czasopisma „Orli Lot” z 1947 r. ze zdjęciami Pucheroków i opisem tej pięknej tradycji, oryginalny przedwojenny kwit zakupu przez miasto Kraków cegły z zieloneckiej cegielni Burtana, pieczęć tejże cegielni z okresu powojennego i oryginalną fotografię z lat 70. ubiegłego wieku (z dokładnym opisem) przedstawiającą zakład wylęgu kurcząt w Zielonkach.
Natalia Janisz
